Kada se pomene jug Mađarske nama, njihovim južnim komšijama, prva pomisao je uglavnom Segedin, banje i jeftin šoping. Međutim, ako odete nešto zapadnije, otkrićete još jedan zanimljiv grad, itekako vredan posete. U središtu mađarskog dela Baranje nalazi se prelepi Pečuj.
U neposrednoj blizini granica sa Srbijom i Hrvatskom, kao i Mohača i Sigeta, poprišta velikih bitaka protiv Osmanlija, ovaj grad i danas čuva uspomenu na 140 godina provedenih pod turskom vlašću.
Instalirajte našu iOS ili Android aplikaciju – Objektiv.rs
Pečuj je, sa oko 150 hiljada stanovnika, peti po veličini grad u Mađarskoj, posle Budimpešte, Debrecina, Segedina i Miškolca. Najveći je grad i sedište najjužnije mađarske pokrajine Baranje, čiji se drugi deo nalazi u Hrvatskoj.
Prirodne granice Baranje su reke Drava i Dunav, a u neposrednoj blizini se nalazi planina Meček, što pruža puno prilike za odmor i rekreaciju lokalnog stanovništva.
Prvo ime grada je bilo Sopianae, a taj naziv su mu dali Kelti. Nakon njih dolaze Rimljani, koji grad nazivaju Pet bazilika, a tek mnogo kasnije, za vreme Turaka, grad dobija ime Pečuj. Naziv grada, prvi put zabeležen 1235, potiče od reči peć, što znači furuna, pa je tako imenjak našeg grada u Metohiji. Pored imena Srbi, koji su u ovim krajevima živeli u velikom broju, su Pečuju ostavili i čuvenu sortu grožđa kadarku.
Još 1367. godine ovde je otvoren najstariji univerzitet u Mađarskoj, danas drugi po veličini, odmah iza budimpeštanskog. Oko 30 hiljada studenata čini atmosferu u gradu živom i dinamičnom. Pečuj ima i svoj vidikovac, Kalvarija, što je inače neuobičajeno u pretežno ravničarskoj zemlji. Sa njega ćete videti mnogobrojne crkve, ali i nešto potpuno neočekivano – dve džamije u samom centru grada. Tragovi različitih nacionalnosti i veroispovesti se nalaze svuda, a najzanimljivija je na glavnom gradskom trgu – Kasim Pašina džamija.
Sagrađena sredinom 16. veka na mestu porušene hrišćanske crkve, dugo je bila najveća džamija u gradu. Nakon odlaska Turaka 1707. srušen je minaret i postavljena kupola, i ova građevina je ponovo postala rimokatolička crkva. U skladu sa mirnim gradskim suživotom, unutra se nalaze freske i oltar, kao i stihovi Kurana i prostor za molitvu muslimana, a na kupoli zajedno stoje polumesec i krst. Ova jedinstvena građevina, koja se i dalje popularno naziva džamijom, danas je najveći turski spomenik u Mađarskoj. Pored nje Pečuj ima i još jednu, aktivnu džamiju iz 16. veka, Hasan-paše Jakovalija (iz Đakovice), u čijem sklopu se nalazi i mali muzej osmanlijske istorije Mađarske.
Panoramom grada dominira Pečujska katedrala, u kojoj se čuva drugo najveće zvono u Mađarskoj, a treće u Evropi. Pored pozlaćenog oltara unutra se nalaze impozantne orgulje, a od 1991. je, odlukom pape Jovana Pavla II, uzdignuta na nivo bazilike (Svetih Petra i Pavla). U njenoj neposrednoj blizini je Cella Septichora, ranohrišćanska nekropola sa kraja IV veka, i mauzolej iz istog perioda u njenom sastavu. Kroz stakleni krov možete videti njene delova direktno sa trga, a od 2000. godine ovi objekti su pod zaštitom UNESKA.
Samo OVAJ grad u Mađarskoj ima džamiju na glavnom trgu, a nekada je bio SRPSKI! (VODIČ)
Pečuj odiše mediteranskim duhom, slojevitim kulturnim nasleđem, i ponosi se čuvenom Žolnai keramikom
U centru grada postoji i (aktivna) sinagoga, jedinstvena po natpisu kojim se pozivaju svi narodi, bez obzira na veroispovest, da koriste ovo mesto za svoju molitvu. U Pečuju danas živi ukupno 9 nacionalnih manjina, među kojima su i Srbi, kojih ima svega oko 1%. Uprkos tome, 2015. je sagrađena nova pravoslavna crkva, posvećena Svetom Androniku i Juniji, na svega stotinak metara od Kasim pašine džamije. Bila je to prva srpska crkva izgrađena u Mađarskoj nakon više od 100 godina, a osveštao ju ju počivši patrijarh srpski Irinej. Stara kapela je sada muzej sa eksponatima srpske crkvene umetnosti od 18. do 20. veka, uključujući i restaurirane ikone.
Pečuj ima i neobične muzeje, kao što su muzeji železnice, medvedića i lutkarski muzej. Zahvaljujući bogatom kulturnom nasleđu, ovaj grad je 2010. bio Evropska prestonica kulture (pored Esena i Istanbula). Tada je izgrađena Kulturna četvrt Žolnai, u kojoj se nalaze brojne kulturne institucije, univerzitetski centar, planetarijum, lutkarsko pozorište i brojni drugi sadržaji. U ulici iznad ovog kvarta je Žolnai mauzolej ili “Pečujski Panteon”, podignut 1900. na uzvišenju sa koga se vidi jedna od najčuvenijih fabrika keramike na svetu – Žolnai. U njemu počiva osnivač ove fabrike Mikloš Žolnai.
Žolnai keramika je nastala 1852. godine, kada je i otvorena fabrika za njenu proizvodnju, a nakon 14 godina se počelo i sa proizvodnjom porcelana. 1890. je počela proizvodnja sa upotrebom posebne boje – eosina ili „boje svetlosti“, čiji se proces proizvodnje čuva do današnjih dana. Druga specifičnost je pirogranit keramika koja nastaje pod visokom temperaturom, i koja se zbog svoje otpornosti na spoljašnje uslove koristi za ukrašavanje fasada mnogih objekata širom sveta. Čak oko 1.000 objekata u svetu ima pirogranit keramiku, među kojima je i fasada hotela Moskva u Beogradu.
Samo OVAJ grad u Mađarskoj ima džamiju na glavnom trgu, a nekada je bio SRPSKI! (VODIČ)
Pečuj odiše mediteranskim duhom, slojevitim kulturnim nasleđem, i ponosi se čuvenom Žolnai keramikom
Pored toga što je poznat po velikom broju studenata, grad Pečuj ima organizovanu nastavu na romskom jeziku na svim obrazovnim nivoima, od obdaništa do univerziteta. Nekada je Pečuj imao i najvišu zgradu u Mađarskoj, sa 25 spratova ukupne visine 84 metra, izgrađenu 1974. upotrebom jugoslovenske IMS tehnologije prednaprezanja betona, koja se koristila širom sveta u to vreme. Međutim, graditelji ovog nebodera su preskočili jedan korak u gradnji – tanku plastičnu foliju koja odvaja prefabrikovane elemente od zaptivne paste, što je zgradu učinilo nestabilnom, i primoralo žitelje njenih 800 stanova da se isele već 1989. Nakon stotina miliona forinti potrošenih za njenu sanaciju, zgrada je 2016. morala da bude srušena.
Ovde se nalazi i 5 konzulata različitih zemalja, među kojima nažalost nema srpskog. Naša nacionalna manjina, koja je vekovima živela u na samo u Pečuju, već čitavoj Baranji, uključuji i grad Baju, sve do Balatona i Budima na severu, svedena je na istorijski minimum. A ne tako davno, nakon sloma Austrougarske 1918, Baranja je bila pod kontrolom srpske vojske. Manje je poznato da je u trenutku priključenja Vojvodine Srbiji, njen službeni naziv bio “Banat, Bačka i Baranja”. To se odnosilo na južni deo Baranje, onaj koji je danas u Hrvatskoj, i koji je tokom poslednjeg rata bio najistočniji deo Republike Srpske Krajine.
Međutim, posle poraza kratkotrajne Mađarske Sovjetske Republike u leto 1919. mnogi komunistički disidenti su emigrirali u Baranju, a gradonačelnik Pečuja im je pružio utočište. Na mirovnoj konferenciji u Parizu 1920. severni delovi Baranje i Bačke dodeljeni su Hortijevoj Mađarskoj, što je u Pečuju izazvalo generalni štrajk i masovne demonstracije. 14. avgusta 1921, održana je velika skupština na kojoj je naš čuveni slikar Petar Dobrović, inače rodom iz Pečuja, predložio osnivanje nezavisne “Srpsko-mađarske republike Baranja-Baja”. On je postao i njen prvi predsednik, ali je nakon samo 7 dana, usled nedobijanja međunarodnog priznanja, ova republika ukinuta.
Najinteresantniji suvenir koji možete poneti odavde su čuvene pečujske rukavice. Prave se od jako kvalitetne kože i najfinijih materijala, a ono što ih čini ekskluzivnim je njihov moderan dizajn. Kažu da ih nosi čak i britanska kraljevska porodica, a prodaju se u Gučijevim i Benetonovim radnjama. U ovom gradu je rođena još jedna čuvena tradicija – pretpostavlja se da je običaj stavljanja katanaca na ogradu od strane zaljubljenih potekao upravo odavde, još u 19. veku.
View this post on Instagram
Ako krenete ka Pečuju na raspolaganju vam je nekoliko varijanti, jer od Pečuja do Beograda ima samo 330 kilometara, najkraćim putem preko Bačke Topole i Bajmoka. Ne propustite da svratite u grad Baju, još jedan kulturni centar Srba u Ugarskoj, a ni Mohač, mesto čuvene bitke iz 1526. Tada je Osmanlijsko carstvo pobedilo Kraljevinu Ugarsku i zavladalo njenim ogromnim delom, pa za Mađare ona predstavlja isto što je za nas Boj na Kosovu. Zato sledeći put kada se uželite kraćeg putovanja u Mađarsku preskočite njen krajnji jug i zađite samo malo dublje – otkrićete puno toga zanimljivog.
Piše: Ivan Marinković
sve je srpsko