Kada se pomene jug Mađarske nama, njihovim južnim komšijama, prva pomisao je uglavnom Segedin, banje i jeftin šoping. Međutim, ako odete nešto zapadnije, otkrićete još jedan zanimljiv grad, itekako vredan posete. U središtu mađarskog dela Baranje nalazi se prelepi Pečuj.
U neposrednoj blizini granica sa Srbijom i Hrvatskom, kao i Mohača i Sigeta, poprišta velikih bitaka protiv Osmanlija, ovaj grad i danas čuva uspomenu na 140 godina provedenih pod turskom vlašću.
Instalirajte našu iOS ili Android aplikaciju – Objektiv.rs
Pečuj je, sa oko 150 hiljada stanovnika, peti po veličini grad u Mađarskoj, posle Budimpešte, Debrecina, Segedina i Miškolca. Najveći je grad i sedište najjužnije mađarske pokrajine Baranje, čiji se drugi deo nalazi u Hrvatskoj.
Prirodne granice Baranje su reke Drava i Dunav, a u neposrednoj blizini se nalazi planina Meček, što pruža puno prilike za odmor i rekreaciju lokalnog stanovništva.
Prvo ime grada je bilo Sopianae, a taj naziv su mu dali Kelti. Nakon njih dolaze Rimljani, koji grad nazivaju Pet bazilika, a tek mnogo kasnije, za vreme Turaka, grad dobija ime Pečuj. Naziv grada, prvi put zabeležen 1235, potiče od reči peć, što znači furuna, pa je tako imenjak našeg grada u Metohiji. Pored imena Srbi, koji su u ovim krajevima živeli u velikom broju, su Pečuju ostavili i čuvenu sortu grožđa kadarku.
Još 1367. godine ovde je otvoren najstariji univerzitet u Mađarskoj, danas drugi po veličini, odmah iza budimpeštanskog. Oko 30 hiljada studenata čini atmosferu u gradu živom i dinamičnom. Pečuj ima i svoj vidikovac, Kalvarija, što je inače neuobičajeno u pretežno ravničarskoj zemlji. Sa njega ćete videti mnogobrojne crkve, ali i nešto potpuno neočekivano – dve džamije u samom centru grada. Tragovi različitih nacionalnosti i veroispovesti se nalaze svuda, a najzanimljivija je na glavnom gradskom trgu – Kasim Pašina džamija.
Sagrađena sredinom 16. veka na mestu porušene hrišćanske crkve, dugo je bila najveća džamija u gradu. Nakon odlaska Turaka 1707. srušen je minaret i postavljena kupola, i ova građevina je ponovo postala rimokatolička crkva. U skladu sa mirnim gradskim suživotom, unutra se nalaze freske i oltar, kao i stihovi Kurana i prostor za molitvu muslimana, a na kupoli zajedno stoje polumesec i krst. Ova jedinstvena građevina, koja se i dalje popularno naziva džamijom, danas je najveći turski spomenik u Mađarskoj. Pored nje Pečuj ima i još jednu, aktivnu džamiju iz 16. veka, Hasan-paše Jakovalija (iz Đakovice), u čijem sklopu se nalazi i mali muzej osmanlijske istorije Mađarske.
Panoramom grada dominira Pečujska katedrala, u kojoj se čuva drugo najveće zvono u Mađarskoj, a treće u Evropi. Pored pozlaćenog oltara unutra se nalaze impozantne orgulje, a od 1991. je, odlukom pape Jovana Pavla II, uzdignuta na nivo bazilike (Svetih Petra i Pavla). U njenoj neposrednoj blizini je Cella Septichora, ranohrišćanska nekropola sa kraja IV veka, i mauzolej iz istog perioda u njenom sastavu. Kroz stakleni krov možete videti njene delova direktno sa trga, a od 2000. godine ovi objekti su pod zaštitom UNESKA.
U centru grada postoji i (aktivna) sinagoga, jedinstvena po natpisu kojim se pozivaju svi narodi, bez obzira na veroispovest, da koriste ovo mesto za svoju molitvu. U Pečuju danas živi ukupno 9 nacionalnih manjina, među kojima su i Srbi, kojih ima svega oko 1%. Uprkos tome, 2015. je sagrađena nova pravoslavna crkva, posvećena Svetom Androniku i Juniji, na svega stotinak metara od Kasim pašine džamije. Bila je to prva srpska crkva izgrađena u Mađarskoj nakon više od 100 godina, a osveštao ju ju počivši patrijarh srpski Irinej. Stara kapela je sada muzej sa eksponatima srpske crkvene umetnosti od 18. do 20. veka, uključujući i restaurirane ikone.
Pečuj ima i neobične muzeje, kao što su muzeji železnice, medvedića i lutkarski muzej. Zahvaljujući bogatom kulturnom nasleđu, ovaj grad je 2010. bio Evropska prestonica kulture (pored Esena i Istanbula). Tada je izgrađena Kulturna četvrt Žolnai, u kojoj se nalaze brojne kulturne institucije, univerzitetski centar, planetarijum, lutkarsko pozorište i brojni drugi sadržaji. U ulici iznad ovog kvarta je Žolnai mauzolej ili “Pečujski Panteon”, podignut 1900. na uzvišenju sa koga se vidi jedna od najčuvenijih fabrika keramike na svetu – Žolnai. U njemu počiva osnivač ove fabrike Mikloš Žolnai.
Žolnai keramika je nastala 1852. godine, kada je i otvorena fabrika za njenu proizvodnju, a nakon 14 godina se počelo i sa proizvodnjom porcelana. 1890. je počela proizvodnja sa upotrebom posebne boje – eosina ili „boje svetlosti“, čiji se proces proizvodnje čuva do današnjih dana. Druga specifičnost je pirogranit keramika koja nastaje pod visokom temperaturom, i koja se zbog svoje otpornosti na spoljašnje uslove koristi za ukrašavanje fasada mnogih objekata širom sveta. Čak oko 1.000 objekata u svetu ima pirogranit keramiku, među kojima je i fasada hotela Moskva u Beogradu.
Pored toga što je poznat po velikom broju studenata, grad Pečuj ima organizovanu nastavu na romskom jeziku na svim obrazovnim nivoima, od obdaništa do univerziteta. Nekada je Pečuj imao i najvišu zgradu u Mađarskoj, sa 25 spratova ukupne visine 84 metra, izgrađenu 1974. upotrebom jugoslovenske IMS tehnologije prednaprezanja betona, koja se koristila širom sveta u to vreme. Međutim, graditelji ovog nebodera su preskočili jedan korak u gradnji – tanku plastičnu foliju koja odvaja prefabrikovane elemente od zaptivne paste, što je zgradu učinilo nestabilnom, i primoralo žitelje njenih 800 stanova da se isele već 1989. Nakon stotina miliona forinti potrošenih za njenu sanaciju, zgrada je 2016. morala da bude srušena.
Ovde se nalazi i 5 konzulata različitih zemalja, među kojima nažalost nema srpskog. Naša nacionalna manjina, koja je vekovima živela u na samo u Pečuju, već čitavoj Baranji, uključuji i grad Baju, sve do Balatona i Budima na severu, svedena je na istorijski minimum. A ne tako davno, nakon sloma Austrougarske 1918, Baranja je bila pod kontrolom srpske vojske. Manje je poznato da je u trenutku priključenja Vojvodine Srbiji, njen službeni naziv bio “Banat, Bačka i Baranja”. To se odnosilo na južni deo Baranje, onaj koji je danas u Hrvatskoj, i koji je tokom poslednjeg rata bio najistočniji deo Republike Srpske Krajine.
Međutim, posle poraza kratkotrajne Mađarske Sovjetske Republike u leto 1919. mnogi komunistički disidenti su emigrirali u Baranju, a gradonačelnik Pečuja im je pružio utočište. Na mirovnoj konferenciji u Parizu 1920. severni delovi Baranje i Bačke dodeljeni su Hortijevoj Mađarskoj, što je u Pečuju izazvalo generalni štrajk i masovne demonstracije. 14. avgusta 1921, održana je velika skupština na kojoj je naš čuveni slikar Petar Dobrović, inače rodom iz Pečuja, predložio osnivanje nezavisne “Srpsko-mađarske republike Baranja-Baja”. On je postao i njen prvi predsednik, ali je nakon samo 7 dana, usled nedobijanja međunarodnog priznanja, ova republika ukinuta.
Najinteresantniji suvenir koji možete poneti odavde su čuvene pečujske rukavice. Prave se od jako kvalitetne kože i najfinijih materijala, a ono što ih čini ekskluzivnim je njihov moderan dizajn. Kažu da ih nosi čak i britanska kraljevska porodica, a prodaju se u Gučijevim i Benetonovim radnjama. U ovom gradu je rođena još jedna čuvena tradicija – pretpostavlja se da je običaj stavljanja katanaca na ogradu od strane zaljubljenih potekao upravo odavde, još u 19. veku.
View this post on Instagram
Ako krenete ka Pečuju na raspolaganju vam je nekoliko varijanti, jer od Pečuja do Beograda ima samo 330 kilometara, najkraćim putem preko Bačke Topole i Bajmoka. Ne propustite da svratite u grad Baju, još jedan kulturni centar Srba u Ugarskoj, a ni Mohač, mesto čuvene bitke iz 1526. Tada je Osmanlijsko carstvo pobedilo Kraljevinu Ugarsku i zavladalo njenim ogromnim delom, pa za Mađare ona predstavlja isto što je za nas Boj na Kosovu. Zato sledeći put kada se uželite kraćeg putovanja u Mađarsku preskočite njen krajnji jug i zađite samo malo dublje – otkrićete puno toga zanimljivog.
Piše: Ivan Marinković
Izvor: Objektiv.rs
Komentari (1)
sve je srpsko